Büyüleyici Weimar

Avrupa’nın efsanevi şehirlerinden biridir Weimar. Cranach’lar, Bach, Wieland, Herder, Schiller, List, Nietzsche, Van de Velde, Kessler, Gropius aynı şehirde bulunmuşlarsa o şehrin kültürel açıdan farklı bir yer olmasını beki de normal karşılamak gerekir. Bir şehrin yöneticilerinin orayı nasıl, olumlu veya olumsuz, şekillendirdiğine de güzel bir örnektir Weimar.

Cranachhaus-Yaşlı Cranach triptiğini bu evde yapmaya başladı. Oğlu, Lucas Cranach tabloyu bitirdi ve bu triptik, 1555’te Weimar’daki St. Peter ve Paul kilisesinin altarına kondu. Bu eser, Weimar’da üretilip, dünyaca meşhur olmuş ilk yapıttır.

Bir dökümanda adı ilk kez 899 yılında geçmiş olan ( biz İstanbullular için çok genç ) şehir, 1547 yılında Saxe-Weimar Dükalığı’nın başkenti olmuş. Alman dilinin en önemli konseyi 17. yüzyılda burada kurulmuş.

1708 yılında buraya gelip 1717 yılına kadar kalan Johann Sebastian Bach, saray orkestrasında kemancı, orgcu ve şef olarak çalışmış.

Şehrin bir kültür merkezi olarak parlamaya başlaması, 1759’da Prusya Kralı II. Friedrich’in yeğeni Düşes Anna Amalia’nın başa geçmesi ile olmuş. Düşes, veliaht Carl August’un eğitimi için Christoph Martin Wieland’ı Weimar’a davet etmiş.

1755’te yönetimi devralan Carl August zamanında Weimar, Avrupa’nın edebiyat ve tüm kültürel alanlardaki merkezi haline gelmiş. Dük’ün göreve geldiği sene Goethe, aldığı davet üzerine Weimar’a yerleşmiş.

 

Ilm Parkı’ndaki bu kır evi Goethe’ye Grand Dük Carl August’un hediyesidir.

 

Goethe’nin arabası.

1776 yılında, meşhur  filozof ve Oryantalist  Johann Gottfried Herder, Weimar kilisesinin başına atanmış.

Nüfusu sadece 6.000 kişi olan şehirde, ileride de çok önem taşıyacak bir yayınevi kurulmuş.

1787-1789 seneleri arasında  Weimar’da yaşamış olan Friedrich Schiller 1799’da tekrar Weimar’a yerleşmiş.

Schiller’in Weimar’daki evi – Schiller büyük borçla 1802’de satın aldığı bu evde, 1805’e, ölümüne kadar oturdu.

1815 yılında Viyana Kongresi’nde Sachsen-Weimar-Eisenach, Büyük Dükalık oldu. Carl August yönetimini anayasaya bağlayan ilk düklerden biri oldu.

1842’de bir şeref ünvanı  verilen Franz Liszt 1848 yılında tüm müzik işlerinin başına atanarak Weimar’a taşınmış ve 1861 yılına kadar burada çalışmış. 1869’dan ölünceye kadar da yazlarını burada geçirmiş.

Franz List’in Ilm Parkı’ndaki heykeli ve grubumuz.

1853 yılında yönetime gelen Büyük Dük Carl Alexander da kültürel konulara destek vermeye devam etti ve onun döneminde Weimar, ‘’Gümüş Dönemi’’ni yaşadı.

1857’de Goethe ve Schiller’in heykelinin açılışı yapıldığında şehrin nüfüsu 15.000 kişiye çıkmıştı.

Goethe ve Schiller’in Ulusal Tiyatro önündeki heykeli.

1910 yılında Sanat Akademisi yapılan Dükalığın sanat okulu 1860 yılında açıldı. 1872 yılında Dükalığın müzik okulu açıldı. Burası 1930’da konservatuar oldu.

1885’te Goethe Ulusal Müzesi, Goethe ve Schiller arşivi açıldı, Goethe Kurumu oluştu.

1897 yılında artık çok hasta olan Friedrich Nietzsche Weimar’a getirildi ve 1900’de ölünceye kadar burada, kızkardeşinin evinde yaşadı. Bu ev bugün Nietzsche Arşivi olarak halka açılmış durumda.

Biz, 2000 yılında Weimar’da Nietzsche Arşivi’ne gittiğimizde Nietzsche’nin esprili posterleri girişte sergileniyordu. İçeride ise fotoğraf çekmeye izin vermiyorlardı.

1897 yılında Elisabeth Förster- Nietzsche Weimar’a taşındı. Hastalığının ileri bir safhasında Nietzsche bu eve geldi ve 1900 yılında bu evde öldü. 1902-1903 yıllarında Van de Velde, Nietzsche Arşivi’nin iç dekorasyonunu yaptı. Van de Velde’nin bu çalışmasının özellikle kütüphane bölümü çok başarılı bulunuyor.

Nietzsche’nin felsefesini yaymak ve korumak isteyen Elisabeth Förster-Nietzsche, arşivi Naumburg’dan “Ilm Nehri’nin kıyısındaki Atina” dediği Weimar’a taşıttı. Burada, edebi toplantılar ve konserler düzenledi. O sıralarda henüz Naziler ile yakınlaşmamış, Nietzsche’nin yazılarında tahrifat yapmamıştı.

1900 yılında Weimar. Otelimizin ve sokağın eski hali.

Belçikalı mimar ve ressam Henry Van de Velde aldığı resmi davet üzerine 1902 yılında Weimar’a geldi. Burada başlattığı seminerler 1908’de sanat okuluna dönüştü. 

Van de Velde ve ekibi büyüyen şehrin yeni sokaklarını art nouveau binalarla süslediler. Bu evlerin iç tasarımlarını da Van de Velde yapmış.

1903 yılında Harry Graf Kessler, Weimar’a, Sanat Müzesi’nin başına fahri yönetici olarak çağrıldı. Aynı sene, Weimar’da, Alman Sanatçılar Birliğini kurdu ve dönemin sanatçıları için iyi bir imkan yaratmış oldu.

1906 yılında Rodin’in nü eserlerini sergilediği için mevkiini kaybetti ama Weimar’da yaşamaya devam etti.

1913 yılında Cranach-press’i kurarak Weimar’ı modern sanat için 1931’e kadar  önemli bir merkez haline getirdi.

Birinci Dünya Savaşı öncesi başlayan milliyetçi akımın yükselmesi Van de Velde gibi bir yabancının barınmasını imkansız hale getirdi, açtığı sanat okulunu 1915 yılında kapatmak ve çok emek verdiği şehirden 1917’de ayrılmak zorunda kaldı.

1918 Kasım Devrimi ve Dükalığın lağvedilmesi ile şehrin tarihinde yeni bir dönem başladı. Weimar, yeni Almanya’ya, resmi olmadığı halde genel kabul gören adını verdi: Weimar Cumhuriyeti. Alman İmparatorluğu- ülkenin adı halen böyle anılıyordu –, Weimar Cumhuriyeti sırasında (1919-1933) başkanlık ve parlamenter yönetim sistemlerinin karışımından oluşan demokratik bir federal devletti.  Batı örneğine uygun ilk Alman demokrasisi,  totaliter diktatörlüğe yol açan nasyonal sosyalistlerin iktidara gelmesiyle sona erdi.

1919 yılında Walter Gropius tarafından yönetilen Staatliches Bauhaus kuruldu. Lyonel Feininger, Paul Klee ve Wassily Kandinsky gibi sanatçılar bu oluşuma katıldı. Bauhaus 1925 yılında Weimar’daki faaliyetine son vermek zorunda bırakıldı.

Yeni idari düzenlemeye göre Weimar Thuringia’nın başşehri oldu, 1920. Şehrin nüfusu 40.000 kişiye ulaşmıştı.

1937’de Weimar yakınlarında Buchenwald toplama kampı kuruldu. Nazi yönetim birimi Gau’dan mülhem Gauforum inşaatları başlatılarak masif beton binalar ile şehrin mimarisi bozulmaya başladı.

İkinci Dünya Savaşı sırasında maruz kaldığı bombalamalar ile şehrin pek çok klasik dönem binası tahrip oldu. Bunlardan biri olan Goethe’nin evi 1949’da restore edildi ve Alman Ulusal Tiyatrosu’nda Thomas Mann, Goethe hakkında bir konuşma yaptı.

Deutsches Nationaltheater und Staatskapelle Weimar - Ulusal Tiyatro – Goethe burayı 26 yıl yönetmiş. Biz burada Sihirli Flüt’ü izledik.

Thomas Mann, 1955 yılında, aynı yerde, Schiller’in ölümünün 150. yılında bir konferans verdi.

1958’de Buchenwald anıtının resmi açılışı yapıldı.

1990 yılında  Weimar Sanat Festivali başlatıldı.

1996’da İnşaat ve Mimari Akademisi’nin adı Bauhaus Üniversitesi olarak değiştirildi ve programına dizayn ve medya eklendi.

1999 yılında Weimar Avrupa Kültür Başkenti seçildi.

Kaynak : Weimar, Siegfried Seifert, Edition Leipzig