Svastika

Antik Çağdan günümüze dünyanın her yerinde, çok kullanılan bir semboldür. Bütün kolları eşit uzunlukta ve aynı yönde dik açılarla kıvrılan haçtır. Antik Çağda başarı ve şans simgesiydi. Eski Mezopotamya uygarlıklarının, metal paralarında yaygın biçimde kullanılan bir semboldü. Gamalı haç (crux gammata) denmesinin nedeni, Yunan alfabesindeki, dört tane büyük  gamma harfinden oluşmasından ileri gelmektedir.

Kolları saat yönünde dönen, sağa dönük gamalı haç ile sola dönük gamalı haç farklı anlamlar taşırlar.

Sola dönük gamalı haç daha çok geceyi, büyücülüğü, Hinduizmin ürkütücü tanrıçası Kali’ yi simgeler. İskandinavya’ da ise kolları sola dönük gamalı haç Tanrı Thor’ un çekicini simgeliyordu.

Sağa dönük gamalı haç güneşle ilgili bir simge olarak kabul edilir. Kuzey Yarımküre’ de güneş doğudan güneye, daha sonra da batıya geçtiği için, haçın kollarının dönüşü güneşin günlük hareketini temsil eder. Ayrıca dört kolun dört mevsimi yansıttığı da düşünülür. Avrupa, Asya ve Amerika kıtasında güneşin veya ateşin, dolayısıyla yaşamın sembolü olarak kullanılmıştır. Güney ve Orta Amerika’ da  Mayalar, Kuzey Amerika’ da Navaholar arasında, erken Hıristiyan ve Bizans sanatında kullanılmıştır.

Hindular ve Caynalar muhasebe defterlerinin ilk sayfasına, kapı eşiklerine, sunuların üzerine gamalı haç yaparlar.Bu fotoğrafta da Delhi’ li bir satıcı, satışlarının iyi gitmesini temin etmek amacıyla aynı simgeyi kullanmış.

Sanskritçede Svastika "mutluluk getiren" anlamındadır. Bugün hala Hindular, Caynacılar, Taocular ve Budacıların en çok kullandığı uğur simgesidir. Hinduizm’de Tanrı Vişnu ile ilişkilendirilir. Taoizmde ebediyet simgesidir. Dört kollu oluşuyla kişinin yeniden doğabileceği dört yeri anımsattığı söylenir: hayvanlar ya da bitkiler dünyası, ölümlüler dünyası ve ruhlar dünyası. Budacılıkta gamalı haç Buda’nın ayak izlerini simgeler. Bu yüzden yazıtların başına ve sonuna konur.

Svastika gibi antik bir simgeye kötü şöhret kazandıran Nazilerin çekmiş oldukları bu fotoğraf yıkılan Berlin Duvarının üzerinde sergilenmekteydi.

Nazi Almanyası’nda hem ulusal simge olarak kabul edilmiş, hem de tüm antisemitik kuruluşların simgesi olmuş, 1935–1945 döneminde Almanya’nın ulusal bayrağında yer almıştır. Neo Nazi örgütler bu simgeyi hâlâ benimsemektedirler.

 

Günümüzde Tibetli Budacılar gamalı haçı giysileri dahil mümkün olan her yerde kullanıyorlar. Budizmde Svastika çokluğu, bereketi, bolluğu ve uzun ömrü simgeleyen görsel öğedir. Fotoğrafta, Tibet’te Şigatze’de, Taşilunpo Manastırı duvarına işlenmiş bir gamalı haç görüyoruz.