Edebiyat Dosyası 8 | Bahçesaray Çeşmesi

Kırım gezimizin en çekici yerlerinden biri elbette Giray Hanları’nın sarayı idi. Puşkin Dekabristlere (*) yakınlığı sebebiyle yaşadığı  Güney sürgününde ( Kafkasya, Kırım, Moldavya ), Bahçesaray’a geldiğinde Kerim Giray Han’ın tutsak Mariya Pototskaya’ya olan aşkının hikayesini dinler ve epik  şiiri  Bahçesaray Çeşmesi’ni yazar.

Çeşmenin yanına geldiğimiz zaman yerel rehberimiz Maria, güzel bir Türkçe ile, bize şiirin aşağıdaki bölümünü okuyarak çoğumuzun gözlerini yaşartmayı başarmıştı. Bu güzel anı sizlerle paylaşmak istedik.

Bahçesaray Çeşmesi

Savaş ateşiyle yakıp yıktı

Kafkasya’ya yakın diyarları

Ve dirlikli kasabalarını Rusya’nın,

Han döndü Kırım toprağına

Ve anısına bahtsız Mariya’nın

Mermerden bir çeşme yaptırdı,

Sarayın köşesinde yalnız başına.

Haç ile çatılmış üzerinde

Müslümanların hilali

(Kuşkusuz atılgan bir simge

Acıklı kusuru bilisizliğin).

Bir yazıt: Yılların kemirmesiyle

Henüz silinmemiş yazısı.

Yazın yabancı hatları ötesinde

Mermerde şırıldıyor su.

Ve soğuk gözyaşlarının çisesiyle

Damlıyor asla susmaksızın.

Böyle ağlar yas günlerinde

Bir ana savaşta düşen oğlu için.

Genç kızları bu ülkenin

Eskinin söylencesini öğrendiler,

Ve kederli anıtına o devrin

Gözyaşı çeşmesi dediler.

Aleksandr Puşkin, yayımlanışı 1821-23,  Çeviren Azer Yaran

Ne yazık ki artık kapanmış olan İyi Şeyler Yayıncılık, 1995

Çeşme ile ilgili Sadi de şöyle yazmış:

Bu çeşmeye benim gibi nicesinin  yolu düştü;

ama onların kimileri artık yok, öbürleriyse

daha uzak erimlere seyahat ediyor.

(*) Dekabristler: Toprak köleliğinin kaldırılması, üniter cumhuriyet ya da anayasal monarşi kurulması amacıyla örgütlenen Rus devrimcileri. Düşüncelerinin kökünün Büyük Petro’ya dayandığını söylüyorlardı. 1825 yılında Çarlığı devirme girişimleri başarılı olmayınca idamlar ve kitlesel sürgünlerle cezalandırıldılar.