KARAİMLER - KARAYLAR

Türk Karaimler Litvanya, Ukrayna, Rusya, Türkiye ve Kırım’da yaşıyorlar. Türkçe konuşuyor, Tevrat’a inanıyorlar. Anayurtları Karadeniz kıyıları. 14üncü yüzyılda Germen hücümlarına karşı koymak isteyen Büyük Dük Vyatautus’un daveti üzerine Dük’ün özel savaşçıları olmak üzere Baltık bölgesine yerleştikleri düşünülmektedir. Türk olmayan Karaimlerin çoğu İsrail’de yaşıyorlar. Türk Karaimleri kendilerini Karaylar olarak tanımlamaktadırlar.

Kutlamaların,toplantıların ve dini eğitimin yapıldığı, dua ettikleri mabede sinagog yerine kenesa diyorlar.

Erkeklerin başında Türk kimliğini belirten bir kep olur, Osmanlı fesi , Özbek doppi’si gibi.

Hazar İmparatorluğu idaresindeki Kıpçak Türkleri’nin torunları oldukları düşünülmektedir. Hazarlar, yedinci yüzyılda Hazar Denizi’nin kuzey kıyılarından Karadeniz’e uzanan, beş yüz yıl hüküm süren, Kağanı Yahudi dinini seçen, bugün Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı forsundaki yıldızların yedincisi ile temsil edilen devlettir.

Karayca, Türk dil ailesinin Batı Kıpçak grubunda yer alıyor. Yazım ögeleri Karaimler’in yaşamakta olduğu ülkelerin imla ve yazı sistemleri ile bağlantılıydı. Yeni kuşakların dili öğrenmesi en az dört ayrı yazım sistemini bilmelerini gerektirmekte. Bunlar, İbranice,Rusça, Polonezce ve Lituanca. Birçok Avrupa dilinden alıntıları da olan bir Türk dili.

Gerçek Karaim olmak için ana babanın Karaim doğmuş olması gerekir. Karışık evlilikler ve Karaim’e sonradan geçenler kabul edilmez.

Tevrat itikatlarının tek kaynağıdır. Talmud’u ve Mişna’yı reddediyorlar, Tevrat’ın yorumları yerine Tevrat’a bağlı kalmak gerektiğini savunuyorlar. Dini inançlar kitapta yazılı olduğu gibi algılanıyor. Zaten Karaim, Kitaba bağlı olanlar anlamına geliyor. Duanın başlaması için on erkeğin bulunması kuralı onlarda geçerli değil. Yahudiler et ile süt ürünlerini bir arada yemiyorlar. Karaylar,aynı hayvanın eti ve sütü olmamak kaydıyla ikisini birlikte yiyebiliyorlar. İbadethaneye ayakkabılarını çıkartıp giriyorlar.

Yevpatorya, Kırım’daki kenesanın dış görünüşü

Yevpatorya, Kırım’daki kenesanın dış görünüşü

Yevpatorya, Kırım’daki kenesanın dış görünüşü

 Sovyet yönetimi altında , kenasalar kapatılmış, Karaylar kimliklerini gizlemek zorunda kalmışlar.. Göçler, sürgünler olmuş.

Sayılarının az olduğu biliniyor ama bugün dünyada kaç Karay kaldı deyince bu sorunun cevabı bilinmiyor.

İstanbul’daki kenasa Hasköy’de. Fetih’ten sonra Hasköy’den Karaköy’e uzanan bölge Karayların iskan edildiği bölge olmuş. Karaköy adının da onlardan geldiği söyleniyor.

Ben 2010 yılında Yevpatorya, Kırım’da ibadete devam eden tek Karay dini yapısını gezdim. İlerde, Litvanya’ya yolum düşerse Vilnius ve Trakia’daki kenesaları da görmek isterim.

Bu yazıyı hazırlarken Ergun Çağatay’ın büyük emeği ile hazırlanmış Türkçe Konuşanlar kitabından, Hayrullah Örs’ün Musa ve Yahudilik kitabından ( Remzi Kitabevi ), Arthur Koestler’in On Üçüncü Kabile’sinden ( Say Yayınları ),  Kemal Tayfur’un Atlas Dergisi’nde yayınlanmış yazılarından yararlandım.

Yevpatorya, Kırım’daki kenesanın iç görünüşü